Luân lý là những
quan điểm nhân sinh quan về đạo lý của con người nói về đạo đức, lương tâm và
các nhân đức mang tính triết lý cao sâu về mối quan hệ giữa người với người, giữa
con người với thiên nhiên, giữa con người với vạn vật sinh linh. Những luân lý
được thể hiện qua những ca dao, tục ngữ, thành ngữ, những nghi thức, nghi lễ
như Nhân – Lễ - Nghĩa – Trí – Tín, Công – Dung – Ngôn – Hạnh… răn dạy con người
trong mọi khía cạnh cuộc sống: thờ cha kính mẹ, tôn sư trọng đạo, tôn ti trật tự,
trên dưới thuận hoà, tình làng nghĩa xóm, cách ăn nếp ở, tình nghĩa vợ chồng, phu
thê phụ tử, tình yêu đôi lứa, bạn bè thân thích, vạn vật thiên nhiên…
Những quan điểm
này phụ thuộc vào không gian và thời gian, nó mang tính lịch sử của dân tộc và
đất nước. Ở mỗi sắc tộc, mỗi dân tộc, mỗi cá nhân, mỗi địa phương đều có luân
lý riêng cho mình để sống với nhau, đối xử với nhau và với vạn vật sinh linh.
Từ khi cái đức
tự nhiên trong con người bị suy thoái, lệch lạc, thậm chí là mất đức đã nảy
sinh ra luân lý. Luân lý ra đời được đúc kết bởi những đúng sai của con người để
răn dạy, chỉ bảo con người biết định hướng từ suy nghĩ, việc làm cho đúng với cái
đức tự nhiên của con người.
Luân lý như
chiếc áo khoác lên cái tâm, mùa đông thì ấm, mùa hạ thì mát, nó thay đổi, biến
hoá cho phù hợp với quan niệm sống của từng thời đại. Luân lý gọt giũa, tu dưỡng
cái tâm, cái tánh, làm cho mỗi suy nghĩ, mỗi lời nói và mỗi việc làm của con
người đều hướng thiện. Luân lý là kim chỉ nam cho con người trong suy nghĩ, lời
nói và hành động. Luân lý luôn luôn hướng thiện, hướng tới cái đẹp, cái nhân
văn. Trong mỗi hoàn cảnh phải tuỳ theo luân lý mà hành xử.
Từ khởi nguyên
không có luân lý, khi con người nảy sinh tồn tại nhận thức ý thức hệ về đối
nhân xử thế, thiên nhiên vạn vật thì nảy sinh luân lý. Luân lý không ép buộc,
không kết án, mà luôn cảnh thức lương tâm con người tránh ác quy thiện, chan
hoà yêu thương.
Luân lý là ngọn
đuốc soi cho con người nhìn thấy cái chính tâm của mình thiện hay ác, soi sáng
cho những hành động của tâm, nó uốn nắn, sửa chữa, tu dưỡng cái tâm cá nhân, tập
thể để cho tâm mỗi ngày một sáng, thiện tâm, giúp cho suy nghĩ được toả sáng ý
tưởng, ngôn lời tao nhã, hành động phù hợp trong từng thời gian không gian, thuận
hoà vạn vật đất trời, chỉ đường dẫn lối cho người lạc bước vong ân trở về đường
ngay nẻo chính. Người hiểu biết sâu rộng và thực hành luân lý một cách đúng đắn
tâm luôn sáng, hành xử đúng đắn, chu toàn bổn phận với mình với người và với
thiên nhiên, nhận biết được mình và vạn vật, phân biệt được thiện với ác, trọng
nghĩa kinh tài, tư tưởng lời nói việc làm quy hướng về thiện, việc làm phúc đức;
đối với người thì yêu thương tha thứ, bao dung, độ lượng, khiêm hạ từ tốn, bác
ái phục vụ, cho đi mà không mong nhận lại, không giận hờn ghen ghét, không oán
thù tiêu diệt, không mưu đồ ám hại, không vi phạm đến đất, không trịch thượng với
trời, không tổn hại thiên nhiên.
Luân lý như sợi
vải sợi tơ dệt nên tấm vải dải tơ, may thành cái áo cái mũ, tạo nên nhân cách của
con người; nhân cách được thể hiện trong đời sống thường ngày từ cách ăn cách ở
cách mặc, cách đối xử nói năng, cách đi đứng, phong cách làm việc, vai trò vị
thế… Luân lý soi tỏ cái tâm, luân lý lệch lạc thì tâm mù quáng.
Một con người
không thể lấy tất các luân lý làm lẽ sống cho riêng mình, người giảng dạy thì lấy
luân lý người thày; người thương buôn lấy luân lý của kinh doanh mà sinh hữu
ích; người cầm quyền lấy luân lý dân làm gốc mà trị vì… Luân lý lệch lạc che mờ
cái tâm, hướng tới cái ác, tìm đến sự diệt vong. Những luân lý hỗ tương cho
nhau để con người hoàn thiện. Biết chắc chắn nhiều về luân lý sẽ đạt tới cái đức
tự nhiên, quy về cái đạo trời.
Luân lý riêng
cho vạn vật, gió có luân lý của gió: khi gió di chuyển tạo thành tiếng kêu, gió
chuyển động mạnh tạo thành giông, thành bão; luân lý của cây thi chịu đựng: khi
gió đến thì cây ngả nghiêng. Luân lý của người có nhiều góc cạnh: Luân lý của
thiện tâm thì như đuốc sáng, uốn nắn, răn dạy… luân lý của tà tâm thì cuồng loạn,
lệch lạc, chiếm đoạt, hưởng thụ… như việc nạo hút phá thai đã diễn ra công khai
hợp pháp. Có thể dùng biện pháp tránh thai để không tạo nên sự sống chứ không hợp
tác giết chết sự sống. Luân lý thay đổi này hướng đến sự hưởng thụ truỵ lạc, những
luân lý sống thử, sống tiền hôn nhân v,v… đã làm mất đi cái nhân phẩm con người.
Luân lý hình thành không văn tự nhưng lại ảnh hưởng trực tiếp và mạnh mẽ trong
tâm trí con người đó là tôn ti trật tự trong gia đình, dòng họ, xóm làng, đất
nước… biết đi thưa về trình, gọi dạ bảo vâng; ra đường không ngả nón cúi chào
người trên, hỏi thăm người dưới.
Không có luân
lý như người không mặc áo quần, hiểu biết
luân lý mà không thực hành giống như người lấy vải mà quấn quanh mình, lấy
luân lý làm khuôn vàng thước ngọc cho đời sống của mình giống như người mặc áo
quần của người thợ may giỏi. Bóp méo luân lý thì như người mặc áo quần diêm dúa
vậy.
Gia đình có
luân lý thì trên thuận dưới hoà, vợ chồng hạnh phúc, con cái yêu thương đùm bọc
lẫn nhau, nề nếp gia phong; dòng tộc có luân lý thì tôn ti trật tự, kính trên
nhường dưới; xã hội có luân lý thì không có áp bức bóc lột, đất nước bình yên
người dân ấm no hạnh phúc,
Có luân lý thì
thiện thâm, vô luân lý thì tà tâm, mù quáng. Muốn cho cái đức được toả sáng cần
phải hiểu biết sâu rộng và thực hành luân lý.
Luân lý khác
lý lẽ, triết lý, lề luật, pháp luật, nó không ràng buộc ai, không bắt buộc ai,
tự nó thăng tiến tồn tại.
Lấy luân lý mà
đánh giá cái tâm, đo bề dày bề rộng của Đức.
Hoàng Văn Tuyên
HAY
Trả lờiXóaCảm ơn Anh vẫn mãi bên em. Ước ngày hội ngộ được gặp Anh Chị.
XóaĐầu xuân đọc bài viết của anh thật ý nghĩa. Ước gì trên thế gian này tất cả mọi người đều hiểu được điều này thì cuộc đời này sẽ hp biết bao bao. Ngày mới chúc anh vui!
Trả lờiXóa